Zegt u ‘AI’? Dan denkt u misschien aan pratende robots in films of een ingewikkelde code. Iets voor techneuten, ver van uw bed. Maar ik zeg u: AI, kunstmatige intelligentie, is geen toekomstmuziek. Het is overal om ons heen, vaak zonder dat we het beseffen. Daarom deel ik mijn opinie: ik geloof dat we als christenen dringend wakker moeten worden. Nú gaat de wekker. De tijd van snoozen is voorbij.

Waarom die haast? Omdat AI niet iets is wat ‘nog moet komen’. Het is er al, en het verandert razendsnel de spelregels. En terwijl wij denken ‘het zal mijn tijd wel duren’, vormt deze technologie onze gewoontes, onze keuzes en zelfs ons denken. Denk aan de online suggesties die u krijgt, of aan uw slimme thermostaat. Het sluipt ons leven binnen. Struisvogelgedrag? Daar kunnen we ons als gelovigen echt niet meer aan bezondigen.

Ik zie het in mijn werk als AI-trainer: de verbazing, soms de angst, maar ook de enorme potentie. Vroeger was het ‘Oma weet raad’. Nu typt half Nederland zijn vragen in bij ChatGPT, een soort super-oma die miljoenen boeken, artikelen en wijsheid tot zich heeft genomen. Fantastisch handig, maar deze AI-oma verkoopt soms flauwekul met dezelfde stelligheid als de waarheid. Ja, ze mist een hart en een geweten.

Mijn dringende advies: spreek een codewoord af binnen uw gezin of familie.

Maar mist ze ook creativiteit, zoals hoofdredacteur Nico de Fijter in zijn ‘Van de redactie’ stelde (ND 12 april)? Ik denk van niet. Kijk naar hoe AI (Alpha Go) in 2016 (ja, toen al) de wereldkampioen Lee Sedol versloeg met zijn spelletje GO - wat schaken voor ons is, is GO voor de Aziaten.

AI versloeg de wereldkampioen GO met ‘move 37’. Een zet zo buitengewoon creatief en briljant dat geen mens hem had bedacht. Zoekt u het maar eens op. En let wel: AI had dit zelf bedacht. AI kan beredeneren, analyseren en verbinden. AI is zeer creatief!

Als De Fijter zegt dat journalisten hun ‘hele wezen’ meenemen in hun werk en dat dat ze onderscheidt, en AI dat niet kan, dan zeg ik: pas op. Want waar leert AI van? Juist, van alles wat wij mensen produceren: onze (wetenschappelijke) publicaties, onze teksten, onze boeken, onze kunst, onze video’s, onze programma, onze gesprekken, ons ‘hele wezen’ dus, inclusief onze genialiteit én onze vooroordelen.

Op zijn kop

De impact van AI is heel concreet op de werkvloer. Viktor Knaap, eigenaar van het mediabedrijf Monks (zevenduizend werknemers, 1,1 miljard omzet) windt er geen doekjes om in zijn recente podcast (april 2025). Hij beschrijft hoe AI de creatieve sector totaal op zijn kop zet. Zijn inschatting? AI maakt tachtig procent van de reclamebureaus overbodig, en veertig procent van het huidige werk neemt AI over in media, marketing en communicatie.

Dat gaat niet alleen over efficiëntie, maar over een fundamentele verandering van hoe we werken en wat we waardevol vinden. En ik herhaal, dat is niet later. Het is nu.

Dat raakt aan iets diepers. We moeten nadenken. Stilstaan. Praten. Wat doet het met ons, als mensen geschapen naar Gods beeld, als we steeds meer leunen op technologie die ons ‘helpt’ denken, kiezen en zelfs creëren? AI maakt veel dingen makkelijker. Maar groeien als mens, groeien in wijsheid en geloof, kost vaak juist moeite, tijd, reflectie. Soms zelfs wrijving, zoals Andy Crouch eerder in deze krant betoogde (ND 11 april).

En hoe zit het met dat voldane gevoel dat u ervaart door al ploeterend die ene vaardigheid te beheersen. Daar moeten we niet vanaf willen. Verliezen we dat vermogen tot diepgang als we voor elk wissewasje een AI-oplossing zoeken? Dat is een reëel gevaar.

Deepfake en nepnieuws

En dan heb ik niet eens de ‘dark side’, de donkere kant, van AI benoemd. Deepfakes, oftewel nepnieuws. We kunnen onze eigen ogen en oren niet meer geloven. Stelt u zich voor: een audiobericht of zelfs een video (het kan echt al!) van uw kleinkind dat zogenaamd in nood is en dringend om geld vraagt. U ziet haar of hem zelf in beeld. En toch: het is nep.

Dat soort misleiding is dankzij AI steeds makkelijker. Cybercrime-experts waarschuwen al langer dat AI-tools, zoals stemkloners, slechts enkele seconden nodig hebben om een stem na te bootsen – zelfs met emotie.

‘AI kan niet geraakt worden door lijden of schoonheid zoals wij. Dat maakt ons uniek, Imago Dei, geschapen naar Gods beeld.’

Het aantal meldingen van oplichting is de afgelopen jaren dan ook explosief gestegen. In de eerste drie maanden van dit jaar ontving de Fraudehelpdesk 9793 meldingen van frauduleuze belletjes, een verdriedubbeling ten opzichte van een jaar eerder.

Mijn dringende advies: spreek een codewoord af binnen uw gezin of familie. Schrijf dit woord op papier, zeg het niet hardop en deel het alleen met de direct betrokkenen – houd telefoons uit de buurt als u dit bespreekt, want die luisteren mee. Zo’n codewoord kan helpen om te verifiëren of een dringend verzoek echt is.

Paniek?

Dus, wat nu? In paniek raken? Nee. Angst is een slechte raadgever. Maar naïef zijn is net zo gevaarlijk. Daarom: word wakker. Mijn oproep is simpel, geïnspireerd door Paulus: ‘Onderzoek alles, behoud het goede.’

Word nieuwsgierig: Stop met wegkijken. Verdiep u (nog meer) in AI. Deel uw vragen, zorgen en ontdekkingen. Thuis, in de kerk en op het werk. Denk na over de grenzen. Denk aan de kansen: AI die helpt bij medische diagnoses, onderwijs op maat, of bijbelvertalingen. Dat is het ‘goede’ dat we willen behouden.

Vervangt AI ons? Nee, AI heeft geen ziel, empathie of geloof. Maar ook hier geldt, don’t shoot the messenger … AI kan wel degelijk empathisch reageren. Geef een chatbot (bijvoorbeeld ChatGPT) als opdracht: ‘Gedraag je als een wiskundeleraar die bijles geeft aan een 16-jarige havo-4-scholier. Wees bemoedigend, stel vragen en geef complimenten.’ Dan gaat u een zeer empathische AI meemaken.

Naar Gods beeld

Ja, AI kan niet geraakt worden door lijden of schoonheid zoals wij. Dat maakt ons uniek, Imago Dei, geschapen naar Gods beeld. Maar laten we eerlijk zijn: op veel cognitieve vlakken kan AI ons evenaren of overtreffen. En het gaat razendsnel.

Daarom: nu nadenken! Begrijp wat deze technologie doet en hoe we ons ertoe verhouden. AI is krachtig gereedschap, ten goede of kwade. De keuze is aan ons om het roer weer in handen te nemen.

Dit artikel verscheen vrijdag 18 april 2025 gedrukt in het Nederlands Dagblad. En is ook online vindbaar op de pagina van het ND: https://www.nd.nl/opinie/opinie/1265318/stop-met-wegkijken-kunstmatige-intelligentie-is-overal-en-dat#closemodal

Is uw interesse geraakt? Wilt u nu stappen zetten in uw organisatie maar weet u niet zo goed waar te beginnen? Neem even contact op voor een vrijblijvende kennismaking. Een telefonische afspraak, of een live kopje koffie. Natuurlijk kunt u zich ook alvast inschrijven voor de compacte leergang AI & Schrijven, die bestaat uit diverse e-learnings over taalmodellen (zoals ChatGPT en Microsoft Co Pilot en Helder Schrijven), een live trainingsdag met professionals in Amersfoort en een een-op-een coachgesprek.